به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ گذار انرژی جهانی به معنای تغییر ساختار تولید و مصرف انرژی از سوخت‌های فسیلی به منابع پایداری مانند باد، خورشید و انرژی هسته‌ای، یکی از مهم‌ترین تحولات اقتصادی و زیست‌محیطی قرن حاضر است. در حالی که بسیاری از کشور‌ها به سمت کاهش انتشار کربن و توسعه فناوری‌های پاک حرکت کرده‌اند اما ایران همچنان به نفت و گاز متکی است.
چهار عامل کلیدی بر گذار انرژی جهانی تاثیر می‌گذارند. گرمایش جهانی باعث افزایش دمای کره زمین شده و دولت‌ها را وادار به اجرای سیاست‌های کاهش کربن کرده است.
رشد شهرنشینی نیز یکی دیگر از عوامل است که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰، بیش از دوسوم جمعیت جهان در شهر‌ها زندگی کنند و ۷۰ درصد آلودگی جهانی را ایجاد کنند.
افزایش تقاضای انرژی نیز از دیگر چالش‌های این روند است، زیرا رشد طبقه متوسط جهان از ۳.۲ میلیارد نفر در ۲۰۲۰ به ۵.۳ میلیارد نفر در ۲۰۳۰، مصرف انرژی را به شدت افزایش خواهد داد.
در نهایت، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی روندی تلقی می‌شود که در حال وقوع است، زیرا قیمت انرژی‌های فسیلی در حال کاهش بوده و انرژی‌های تجدیدپذیر به رقیب جدی آن تبدیل شده‌اند.
دو فناوری کلیدی، ستون‌های اصلی گذار انرژی در دهه جاری هستند. خودرو‌های الکتریکی به سطحی از رشد رسیده‌اند که از هر پنج خودرو، یکی الکتریکی است و تا سال ۲۰۳۰، این روند می‌تواند مصرف نفت را روزانه ۶ میلیون بشکه کاهش دهد. سلول‌های فوتوولتاییک نیز نقش مهمی در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر ایفا کرده‌اند و طبق گزارش بانک جهانی، برق خورشیدی غیرمتصل به شبکه در سال ۲۰۲۳ دسترسی ۵۶۱ میلیون نفر به انرژی الکتریسیته را فراهم کرده است.
چین به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده برق خورشیدی و باتری‌های الکتریکی در جهان، هدف دستیابی به کربن صفر تا سال ۲۰۶۰ را دنبال می‌کند. هند نیز با کاهش سهم گاز طبیعی در تولید برق خود و افزایش بهره‌گیری از انرژی خورشیدی، گام‌های مهمی در این مسیر برداشته است. امارات هم موفق‌ترین کشور منطقه در توسعه انرژی هسته‌ای محسوب می‌شود و نیروگاه ۵۶۰۰ مگاواتی براکه را احداث کرده است.
در حالی که کشور‌های پیش‌رو به سرعت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت می‌کنند، ایران همچنان به شدت به سوخت‌های فسیلی وابسته است. سهم انرژی‌های فسیلی در تولید برق ایران ۹۴ درصد بوده که ۷۹ درصد آن از گاز طبیعی و ۰.۲ درصد از زغال‌سنگ تامین می‌شود. در این میان، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر نظیر باد و خورشید فقط ۰.۵ درصد است، در حالی که سهم جهانی آن ۱۲.۱ درصد ثبت شد.
عدم برنامه‌ریزی شفاف، یکی از مهم‌ترین چالش‌های ایران در مسیر گذار انرژی است. اسناد بالادستی مانند سند ملی راهبرد انرژی، فاقد معیار‌های کمی و اهداف قابل اندازه‌گیری هستند. علاوه بر این، ایران سرمایه‌گذاری کافی در انرژی‌های تجدیدپذیر نداشته و نتوانسته سهم باد و خورشید را در تولید برق افزایش دهد. همچنین تحریم‌ها و محدودیت‌های فناوری باعث شده‌اند تا بسیاری از فناوری‌های مدرن مورد نیاز برای گذار انرژی در دسترس ایران نباشند.
گذار انرژی جهانی می‌تواند برای ایران، هم یک تهدید و هم یک فرصت باشد. اگر کشور در سیاست‌های انرژی خود بازنگری نکند، بحران شکاف بین عرضه و تقاضا تشدید خواهد شد اما اگر با برنامه‌ریزی صحیح، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک را افزایش دهد، می‌تواند از این تحول جهانی به عنوان فرصتی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و بهبود امنیت انرژی استفاده کند.
گذار انرژی جهانی در حال سرعت گرفتن است و کشور‌هایی که زودتر به این موج بپیوندند، از مزایای اقتصادی و زیست‌محیطی آن بهره خواهند برد. ایران برای جلوگیری از بحران انرژی و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، نیازمند برنامه‌ریزی عملی و سرمایه‌گذاری جدی در انرژی‌های تجدیدپذیر است.