پیدا و پنهان عرضه خودرو در بورس کالا/ موافقان و مخالفان چه می‌گویند؟

به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ همزمان در ماه‌های آغازین دولت چهاردهم، برای باری دیگر پرونده عرضه خودرو در بورس کالا باز شد.

در سال ۱۴۰۱، برخی مسؤولان اقتصادی دولت سیزدهم تصمیم گرفتند که به منظور جلوگیری از تشدید زیان خودروسازان، برخی از خودرو‌های داخلی در بورس کالا عرضه شود. این سیاست در حالی اتخاذ شد که شورای رقابت، به عنوان یکی از نهاد‌های ناظر بر بازار و صنعت خودرو مخالف عرضه این محصول در بورس کالا بود.

این شورا با تکیه بر انحصاری بودن بازار خودرو، به مخالفت با عرضه این محصول در بورس کالا پرداخت. در نهایت پس از کش‌و‌قوس‌های فراوان میان سازمان بورس و شورای رقابت، عرضه خودرو در بورس کالا متوقف شد.

اکنون پس از گذشت نزدیک به ۲ سال پرونده این موضوع مجددا پیش روی دستگاه‌های اقتصادی مرتبط با این موضوع باز شده است.

اخیرا در جلسه شورای‌ عالی بورس که با حضور وزرای اقتصاد و صنعت برگزار شد، برای اولین بار در دولت چهاردهم پیرامون عرضه خودرو در بورس بحث شد.

به گفته عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد، اختلاف‌ نظرهایی بین نهادهای مختلف بر سر عرضه خودرو در بورس کالا وجود دارد، چرا که شورا بر این باور است که عرضه خودروهای سواری در بورس کالا می‌تواند به شفافیت و بهبود عملکرد بازار کمک کند.

در سوی دیگر، برخی مقامات دولتی از جمله وزیر صمت با این موضوع مخالف هستند. از همین‌رو مقررشده تا درباره این موضوع مذاکراتی جدی بین وزارت‌خانه‌های اقتصاد و صنعت انجام شود. در حال حاضر جدیدترین موضع‌گیری وزارت صمت پیرامون عرضه خودرو در بورس کالا معطوف به موضعی است که از سوی جانشین وزیر صمت در امور بازرگانی اتخاذ شده است.
 
مفتح، جانشین وزیر صمت در امور بازرگانی درباره برنامه‌های این وزارتخانه برای عرضه دوباره خودرو در بورس کالا گفت: «با توجه به موافقت‌های قبلی عرضه خودرو در بورس کالا، همچنین تجربه این عرضه‌ها در بورس و منافعی که برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان وجود داشت، فکر می‌کنم عرضه خودرو در بورس، اقدام مناسبی است اما این موضوع باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد.»

جانشین وزیر صمت در امور بازرگانی ادامه داد: «تلاش وزارت صمت این بوده که قیمت‌ها منصفانه باشد و بهترین تصمیم برای جلوگیری از رانت و سفته‌بازی در این بازار اتخاذ شود.» 

وی تصریح کرد: «سازوکار بورس کالا هر گونه فساد احتمالی را از بین می‌برد و علاوه بر ایجاد فضای رقابتی در معامله به انجام دادوستد شفاف کمک می‌کند؛ از این‌رو ایجاد یک عدالت نسبی برای خریدار و تولیدکننده مد نظر وزارت صمت نیز است.»

بورس کالا، بستری مقطعی برای فروش خودرو با قیمت واقعی 

در حال حاضر آنچه که از ظواهر امر پیداست، دولت به دلیل تشدید زیان انباشته خودروسازان موافق عرضه خودرو در بورس کالا خواهد بود اما این موضوع همچنان مخالفان و موافقانی دارد.

بابک صدرایی، کارشناس صنعت خودرو به عنوان مخالف عرضه خودرو در بورس کالا در گفت‌وگو با اقتصاد معاصر پیرامون این موضوع اظهار کرد: «عرضه خودرو در بورس کالا، یک بار در سال ۱۴۰۱ تجربه شد. استفاده از این روش به مراتب بهتر از عرضه خودرو از طریق سامانه بود اما باید این نکته را هم در نظر گرفت که عرضه خودرو در بورس نواقص جدی دارد که باید به آنها توجه ویژه‌ای شود.»

این کارشناس صنعت خودرو محدود بودن مقدار عرضه خودرو در بورس، عدم همخوانی عرضه و تقاضا و همچنین ناآشنایی بخش قابل توجهی از مصرف‌کنندگان با سازوکار این بازار را به عنوان سه چالش مهم عرضه خودرو در بورس کالا معرفی کرده و گفت: «مکانیزم بورس به گونه‌ای است که برای ۵ هزار خودرو عرضه‌شده، ۱۰ هزار متقاضی به وجود می‌آید. عدم پاسخگویی به ۵ هزار تقاضای به وجود‌آمده، سیگنالی به بازار خواهد داد که منجر به افزایش قیمت در بازار خودرو می‌شود.»

وی افزود: «عرضه خودرو در بورس کالا زمانی معقولانه است که تقاضا‌های سرمایه‌ای موجود در بازار خودرو فروکش کرده باشد. از سوی دیگر باید این نکته را هم گفت که بورس کالا توانایی عرضه سالانه یک میلیون و ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار دستگاه خودرو را ندارد. در حال حاضر بورس، ساختار تنظیم‌کننده‌ای ندارد که بتواند باعث ثبات در این بازار شود.»

صدرایی تصریح کرد: «تنها راه‌حل مشکل تولید و عرضه خودرو این است، سیاست‌گذاران بپذیرند که قیمت‌ این کالا باید آزاد شود. آزادسازی به معنای تعیین هر قیمتی نیست، بلکه باید نرخی تعیین شود که در آن قیمت تمام‌شده خودرو و همچنین حاشیه سود خودروساز، در نظر گرفته شده باشد.»

وی در پایان سخنان خود تاکید کرد: «تا زمانی که قیمت خودرو به مانند اوایل دهه ۸۰ آزاد نشود، مشکل عرضه آن حل نخواهد شد. در نتیجه با توجه به این نکته، عرضه خودرو در بورس کالا را یک روش مقطعی برای حل تعیین قیمت خودرو می‌دانم.»

بورس کالا، شفاف و به دور از فضای سوداگری 

سهیلا نقی‌پور، کارشناس بازار سرمایه به عنوان موافق عرضه خودرو در بورس کالا در گفت‌وگو با اقتصاد معاصر، پیرامون این موضوع اظهار کرد: «در طول چند هفته اخیر، صحبت‌های متعددی درباره عرضه مجدد این محصول به بورس کالا مطرح شده که در نوع خود می‌تواند خبر خوبی برای خودروسازان، به خصوص دو خودروساز بزرگ کشور باشد.»

این کارشناس بازار سرمایه افزود: البته این روند، یک‌بار در پاییز و زمستان ۱۴۰۱ صورت گرفت. در آن برهه زمانی ما شاهد بودیم که طی چند ماهی که محصولات دو خودروساز مطرح کشور در بورس کالا عرضه می‌شد، این سیاست چندین دستاورد مثبت را با خود به ارمغان آورد.»

وی تصریح کرد: «اولین مزیت آن معطوف به شفافیت و کشف قیمت عادلانه خودرو است؛. بورس کالا بر اساس عرضه و تقاضا موجود، بستری شفاف برای تعیین قیمت خودرو را فراهم کرد که می‌توانست قیمت این کالا را به دور از هر گونه دستکاری و به شکل عادلانه تعیین کند.»

این کارشناس بازار سرمایه کاهش واسطه‌ها در عرضه خودرو را به عنوان یکی دیگر از مزیت‌های عرضه خودرو در بورس کالا معرفی کرد و گفت: با ورود این محصول به بورس کالا، نقش واسطه‌ها و دلالان کمرنگ‌تر شد و خودرو به صورت مستقیم از تولیدکننده به مصرف‌کننده می‌رسید.»

وی همچنین بیان کرد: «تحقق این دو مولفه باعث شده بود که وضعیت مالی دو شرکت ایران خودرو و سایپا بهبود پیدا کند، به گونه‌ای که در گزارشات فصلی، شاهد بودیم که زیان آنها طی دو فصل به مقدار قابل توجهی کاهش پیدا کرده بود.»

نقی‌پور در پایان سخنان خود تاکید کرد: عرضه خودرو در بورس کالا اتفاق خوبی است که در نهایت، هم به نفع مصرف‌کننده و هم به نفع تولیدکننده خواهد بود. امیدواریم مسؤولان اقتصادی کشور در دولت جدید از اجرای این سیاست حمایت جدی به عمل بیاورند.»