عرضه گرمی چغاله بادام گران‌تر از گوشت/ نوبرانه‌ها چطور لاکچری می‌شود؟

به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ با شروع بهار و آغاز فصل برداشت میوه‌های نوبرانه، بازار محصولات باغی بار دیگر صحنه بروز رفتارهای سوداگرانه شده است. چغاله بادام، به ‌عنوان شاخص‌ترین نوبرانه بهاری، امسال نه فقط جایگاه خود را در سبد غذایی خانوار از دست داده، بلکه با عبور از مرز دو میلیون تومان برای هر کیلوگرم، به نمادی از شکاف طبقاتی در بازار مواد غذایی تبدیل شده است.

جهش بی‌سابقه قیمت‌ها؛ از تره‌بار تا ویترین لاکچری

در روزهای فروردین‌ماه، قیمت هر کیلوگرم چغاله بادام در میادین میوه و تره‌بار در برخی مناطق به حدود یک‌میلیون تومان رسیده و در برخی مناطق نیز درجه ۵ آن با قیمتی برابر با دویست هزار تومان به ازای هر کیلوگرم عرضه می‌شود که به باور مصرف‌کنندگان ارزش خرید ندارند. این عدد در فروشگاه‌های شمال شهر تهران نیز از مرز دو میلیون تومان فراتر رفته است. در موارد متعددی، فروشندگان این میوه را نه فقط کیلویی، بلکه همچون طلا، به ‌صورت گرمی عرضه می‌کنند؛ امری که تاکنون در بازار میوه بی‌سابقه بوده است.

در مقابل، نرخ هر کیلوگرم گوشت قرمز در بازار آزاد حدود ۴۵۰ تا ۵۰۰ هزار تومان است؛ رقمی که نشان می‌دهد چغاله بادام عملا چهار برابر گوشت قیمت‌گذاری شده است. به ‌عبارت دیگر، این نوبرانه به کالایی غیرمصرفی برای اکثریت جامعه تبدیل شده و حضور آن در خانه برخی خانوارها، به جای نیاز تغذیه‌ای، بیشتر نشانه‌ای از نمایش توان اقتصادی تلقی می‌شود.

فقدان نرخ رسمی، فرصت طلایی برای دلالان

یکی از مهم‌ترین عوامل تشدید نابسامانی قیمت‌ها، غیبت نظام شفاف نرخ‌گذاری و ضعف نظارت بر بازار است. در حالی‌که بسیاری از میوه‌فروشان از درج قیمت بر روی چغاله بادام خودداری می‌کنند، حتی میدان مرکزی میوه و تره‌بار نیز نرخ مصوبی برای این محصول اعلام نکرده است. این خلا نظارتی، عملا بازار را به دست واسطه‌گرانی سپرده که با استفاده از عطش بازار برای خرید نوبرانه‌ها، قیمت‌ها را به ‌صورت دلخواه تعیین می‌کنند.

برداشت زودهنگام، آسیب پنهان بازار نوبرانه‌ها 

اما ریشه ماجرا فقط در قیمت‌گذاری نیست؛ بخش مهم‌تری از این بحران به برداشت زودهنگام و غیراصولی محصولات باغی بازمی‌گردد. کشاورزانی که با هدف ورود زودهنگام به بازار، پیش از رسیدن کامل محصول اقدام به برداشت می‌کنند، نه فقط به کیفیت و ارزش غذایی محصول آسیب می‌زنند، بلکه ظرفیت نهایی درخت برای تولید بیشتر را نیز از بین می‌برند.

تحلیل‌های اقتصادی نشان می‌دهد برداشت نارس، به ‌طور متوسط تا ۵۰ درصد از سود نهایی باغدار را کاهش می‌دهد و در عین حال، فرصت دسترسی عادلانه مردم به این محصولات را از بین می‌برد. این اقدام، به ‌ویژه در مورد محصولاتی مانند چغاله بادام یا گوجه‌سبز که در مراحل بعدی تبدیل به میوه‌های کامل‌تری می‌شوند، یک تصمیم غیراقتصادی و مخرب ارزیابی می‌شود.

چشم‌انداز بازار؛ ورود گسترده میوه‌های تازه از اردیبهشت

با وجود نابسامانی کنونی، پیش‌بینی‌ها درباره وضعیت تولید محصولات باغی در سال ۱۴۰۴ امیدوارکننده است. سرمای ابتدای فروردین‌ماه، هرچند در برخی نقاط نیمه‌گرمسیری کشور موجب آسیب‌های جزئی شده اما در نوار سردسیری، منجر به تاخیر در گلدهی درختان شده و این موضوع، از دید کارشناسان، عامل مثبتی در افزایش کیفیت نهایی محصول تلقی می‌شود.

بر این اساس، از اواخر اردیبهشت‌ماه، انتظار می‌رود حجم قابل توجهی از میوه‌های رسیده و تازه‌چین وارد بازار شود. محصولاتی مانند گوجه‌سبز رسیده، سیب گلاب، هلو، آلو و سایر میوه‌های تابستانی، با فراوانی بیشتر و قیمت متعادل‌تر، سبد مصرفی خانوار را متنوع‌تر خواهند کرد.

ضرورت سیاست‌گذاری فعال در بازار نوبرانه‌ها

بازار نوبرانه‌ها، به ‌ویژه در نخستین ماه‌های بهار، بیش از هر زمان دیگری نیازمند ورود نهادهای نظارتی، تعیین نرخ‌های شفاف، کنترل رفتار واسطه‌گران و هدایت باغداران به سمت برداشت اصولی است. ادامه روند کنونی، موجب تقویت بازارهای غیررسمی، کاهش اعتماد عمومی و افزایش فاصله طبقاتی در دسترسی به مواد غذایی خواهد شد.

اگر قرار است چغاله بادام، نه‌ به ‌عنوان یک نوبرانه فصلی، بلکه به ‌عنوان نماد «مصرف تجملی» در جامعه تثبیت شود، باید نگران آینده بازار میوه و امنیت غذایی کشور بود.