چرا فروش نفت و تامین ارز ایران پس از اسنپک خدشه‌دار نمی‌شود؟

به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ ایران در طول سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی در عرصه سیاست خارجی و تحریم‌های اقتصادی مواجه بوده است. یکی از مهم‌ترین موضوعات در روابط ایران با کشورهای غربی، به‌ ویژه ایالات متحده و اتحادیه اروپا، برنامه هسته‌ای ایران و تحریم‌های مرتبط با آن بوده است.

به اذعان رسانه‌های خارجی، پس از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) و لغو بسیاری از تحریم‌ها، ایران توانست روابط خود را با جامعه بین‌المللی بهبود بخشد اما همچنان نگرانی‌هایی در مورد بازگشت تحریم‌ها، به‌ ویژه مکانیسم اسنپ‌بک، به عنوان یکی از تهدیدات اصلی باقی مانده است. با این حال، ایران توانسته با بهره‌گیری از فرصت‌های موجود، تهدیدات مرتبط با اسنپ‌بک را به نفع خود تغییر دهد.

تحریم‌های بازگشتی تحت اسنپ‌بک 

مکانیسم اسنپ‌بک در چارچوب توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ و طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل طراحی شده است. در صورت فعال‌سازی این مکانیسم، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران که در سال‌های گذشته اعمال شده بودند، به‌ طور خودکار بازمی‌گردند. این شامل تحریم‌های تسلیحاتی، محدودیت‌های مرتبط با غنی‌سازی اورانیوم و بازفرآوری آن و همچنین ممنوعیت فعالیت‌های موشک‌های بالستیک مرتبط با سلاح هسته‌ای می‌شود.

در این قالب، کشورهای دیگر موظف خواهند بود محموله‌های ایران را بازرسی کنند و تحریم‌های مالی و اقتصادی علیه اشخاص و نهادهای مرتبط با برنامه هسته‌ای و موشکی ایران اعمال خواهد شد. با وجود این فشارها، ایران توانسته با استفاده از دیپلماسی فعال و تقویت روابط خود با کشورهای دیگر از آثار منفی آن بکاهد و موقعیت خود را حفظ کند.

استراتژی مقاومتی ایران؛ چالش‌ها و فرصت‌ها

به اذعان رسانه‌های خارجی، در حالی که مکانیسم اسنپ‌بک به‌ طور بالقوه تهدیدی جدی برای ایران به شمار می‌رود، این کشور توانسته است با استفاده از دیپلماسی فعال و تقویت روابط اقتصادی با کشورهای آسیایی نظیر چین و روسیه، از فشارهای ناشی از تحریم‌ها به نفع خود بهره‌برداری کند. ایران به‌ ویژه با کاهش وابستگی به غرب و گسترش همکاری با شرکای جهانی، توانسته است تا برخی از بحران‌ها را پشت سر بگذارد و موقعیت خود را در عرصه بین‌المللی مستحکم کند.

در همین راستا، کشورهای اروپایی مانند فرانسه، آلمان و بریتانیا نیز تلاش کرده‌اند که مکانیسم اسنپ‌بک را برای مدت محدود تمدید کنند تا فرصت بیشتری برای رسیدن به یک توافق جدید با ایران فراهم شود. این اقدامات نشان‌دهنده تمایل جامعه بین‌المللی به حفظ توافق هسته‌ای و اجتناب از تشدید بحران‌ها با ایران است.

حمایت روسیه و چین از ایران

حمایت‌های روسیه و چین، به‌ ویژه در شورای امنیت سازمان ملل به‌ عنوان دو کشور دارای حق وتو، نقشی حیاتی در ممانعت از بازگشت تحریم‌ها علیه ایران داشته‌ است. این کشورها با استناد به نقض تعهدات طرف‌های غربی و عدم اجرای برخی مفاد توافق هسته‌ای از سوی کشورهای اروپایی، از ایران حمایت کرده‌اند. آن‌ها با طرح پیش‌نویس قطعنامه‌ای که توافق هسته‌ای ایران را تا سال ۲۰۲۶ تمدید می‌کند، نشان داده‌اند که همچنان خواستار حفظ توافق هسته‌ای و ادامه همکاری‌های بین‌المللی با ایران هستند.

فروش نفت و تامین ارز

واقعیت این است که ایران در سخت‌ترین تحریم‌ها هم در فروش نفت با چالش جدی مواجه نبوده است، در دولت‌های نهم و دهم، با وجود شدیدترین تحریم‌ها، صادرات نفت ایران هرگز متوقف نشد و در سال اول تحریم‌های آمریکا و سازمان ملل (1390) ایران توانست حدود 119 میلیارد دلار نفت بفروشد،، یا در دولت سیزدهم و سال 1402 رقم فروش نفت ایران با وجود تحریم‌های آمریکا والبته با درنظر گرفتن کاهش 50 درصدی بهای جهانی نفت، به حدود 40 میلیارد دلار رسید.

امروز هم ایران با تقویت همکاری با کشورهایی چون چین، روسیه، هند و حتی برخی بازارهای خاکستری، توانسته است صادرات نفت خود را در سطح قابل‌ توجهی حفظ کند.

به همین دلیل، برخلاف تصور اولیه غرب، مکانیسم اسنپ‌بک عملا تاثیر چشمگیری بر فروش نفت ایران و تامین ارز کشور نخواهد داشت. حتی کارشناسان و مقامات بین‌المللی نیز بر این موضوع تاکید کرده‌اند. به‌ طور مثال، ریچارد نفیو (Richard Nephew)، معمار اصلی تحریم‌های آمریکا علیه ایران در مصاحبه‌ای اذعان کرده که بازگشت تحریم‌های شورای امنیت نمی‌تواند مانع صادرات نفت ایران شود، زیرا تهران در سال‌های گذشته نشان داده که راه‌های متنوعی برای فروش نفت و دریافت ارز در اختیار دارد. 

مکانیسم اسنپ‌بک، هرچند تهدیدی جدی به نظر می‌رسد اما ایران با استفاده از دیپلماسی هوشمندانه، تقویت روابط اقتصادی با شرکای غیرغربی و تجربه تاریخی فروش نفت حتی در شرایط تحریم شدید، توانسته است از آن به نفع خود بهره‌برداری کند.

از سوی دیگر حمایت‌های روسیه و چین و تلاش‌های اروپا برای تمدید مهلت مکانیسم اسنپ‌بک، نشان‌دهنده موقعیت استراتژیک ایران در عرصه جهانی است. به‌ نظر می‌رسد ایران با ادامه تقویت توان داخلی و همکاری‌های جهانی، قادر خواهد بود از این چالش هم عبور کند.