بهبود وضعیت اقتصاد ایران نسبت به سال ۲۰۱۸

به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید بحث‌هایی را در مورد سیاست‌های احتمالی وی در قبال ایران به همراه داشته است. برخی از تحلیلگران با توجه به سابقه‌ای که از دولت نخست ترامپ دارند، ادعا می‌کنند در دولت دوم وی شاهد تشدید فشارهای اقتصادی و دیپلماتیک آمریکا علیه ایران خواهیم بود. 

آنها در تایید ادعای خود به انتصابات ترامپ اشاره می‌کنند که چهره‌های تندرو و ضدایرانی را برای مناصب مهم انتخاب کرده و معتقدند سیاست فشار حداکثری در دولت دوم ترامپ با قدرت بیشتر ادامه پیدا خواهد کرد. 

با این حال باید گفت تحولاتی که در دوره ۴ ساله بایدن به وقوع پیوسته، شرایط برای اجرا و تاثیرگذاری فشار حداکثری را به شدت نامساعد کرده و اگر ترامپ دوباره به این سیاست روی بیاورد، تاثیرگذاری آن بر اقتصاد ایران بسیار کمتر از دوره قبل خواهد بود. 

در واقع اقتصاد ایران آن چیزی نیست که در سال ۲۰۱۸ بود. این کشور به سطحی از پایداری و انعطاف‌پذیری رسیده که تحریم‌های سخت‌تر نمی‌توانند آن را به زانو در بیاورند. هدف اعلام شده از کمپین فشار حداکثری ترامپ در سال ۲۰۱۸، کاهش صادرات نفت ایران از حدود ۲.۳ میلیون بشکه در روز به صفر بود. صادرات نفت ایران در آن زمان هیچ گاه صفر نشد و ایران پس از شوک اولیه توانست به سرعت مشتریان جدید بیابد و راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها پیدا کند؛ به طوری که در حال حاضر با وجود تداوم تحریم‌ها، صادرات نفت ایران کمابیش به قبل از خروج آمریکا از برجام رسیده است. 

باید گفت تقویت ظرفیت‌های درونی طی ۴ سال گذشته، شرایط را برای بازگشت سیاست فشار حداکثری سخت‌تر کرده است. اقتصاد ایران در ۴ سال گذشته به حیات خود ادامه داده و توانسته که ظرفیت‌های داخلی را در برخی بخش‌ها برای مقابله با چالش‌ها تقویت کند. بسیاری از کالاهایی که پیش‌تر از خارج وارد می‌شد، اکنون به لطف تحریم‌ها در داخل تولید می‌شود. تحریم‌ها شرایط رقابتی در بازار را به نفع کالاهای داخلی تغییر داده است. 

از سوی دیگر، ایران شرکای تجاری خود را متنوع کرده و روابط اقتصادی با همسایگان را تقویت می‌کند. اگر زمانی تجارت ایران در رابطه با اروپا و چین خلاصه می‌شد، اکنون طیف وسیعی از کشورها با ایران تبادلات تجاری دارند، به ویژه در دولت شهید رئیسی که روابط تجاری گسترده‌ای با همسایگان برقرار شد. تجارت با همسایگان به دلیل ارتباطات مرزی، کمتر تحت تاثیر تحریم‌ها قرار می‌گیرد. 

عضویت در چندین سازمان بین‌المللی چه تاثیری بر تحریم‌ها داشت؟ 

عضویت اخیر ایران در چندین سازمان بین‌المللی نیز به ظرفیت مقاومت ایران در برابر تحریم‌ها افزوده است. ایران در ژوئیه ۲۰۲۳، به عضویت سازمان همکاری شانگهای درآمد که یک اتحاد سیاسی و نظامی است و توسط چین و روسیه تاسیس شد. ایران در سال ۲۰۲۴، در گروه بریکس پلاس و همچنین اتحادیه اقتصادی اوراسیا عضو شد. این دو سازمان بیشتر ماهیت اقتصادی دارند. 

ایران همچنین صادرات غیرنفتی خود را به عنوان راهی برای مقابله با تحریم‌های آمریکا افزایش داده است. صادرات غیرنفتی ایران در ۹ ماهه امسال با رشد ۱۸ درصدی به بیش از ۴۳ میلیارد رسید. 

صندوق بین‌المللی پول در جدیدترین گزارش خود رشد اقتصادی ایران در سال ۲۰۲۵ را بدون تغییر نسبت به گزارش سه ماه قبل خود، ۳.۱ درصد پیش‌بینی کرده که نشان می‌دهد این نهاد بین‌المللی انتظار ندارد که با روی کار آمدن ترامپ تغییر محسوسی در شاخص‌های کلان اقتصاد ایران رخ بدهد.