
ایران و ۲۴ کشور در جهان تنش شدید آبی دارند

به گزارش خبرنگار اقتصاد معاصر؛ موسسه منابع جهانی طی گزارشی از وضعیت بحران کمبود آب در جهان نوشت که ۲۵ کشور که یکچهارم جمعیت جهان را در خود جای دادهاند، هر ساله با تنش آبی بسیار بالایی روبهرو هستند و تقریبا همه ذخایر آب موجود خود را مصرف میکنند.
همچنین حداقل نصف جمعیت جهان یعنی چیزی در حدود ۴ میلیارد نفر حداقل یک ماه از سال را در شرایط بسیار بد تنش آبی سر میکنند.
این گزارش افزود: «این سطح از تنش آبی در جهان، زندگی، مشاغل، امنیت غذایی و انرژی مردم را به خطر میاندازد. آب برای کشت محصولات کشاورزی و پرورش دام، تولید برق، بهداشت و دستیابی به اهداف اقلیمی جهان ضروری است.»
بدون مدیریت بهتر آب، سه عامل رشد جمعیت، توسعه اقتصادی و تغییرات اقلیمی باعث تشدید بیش از پیش تنش آبی می شوند. در سراسر جهان، تقاضا برای آب از آنچه در دسترس است، فراتر رفته، به طوری که در سطح جهانی، تقاضا برای آب از سال ۱۹۶۰ بیش از دو برابر شده است. افزایش تقاضای آب اغلب نتیجه افزایش جمعیت و رشد صنایعی مانند کشاورزی آبی، دامداری، تولید انرژی و تولید صنعتی بوده است. در همین حال، عدم سرمایهگذاری در زیرساختهای آب و سیاستهای ناپایدار استفاده از آب میتوانند بر تامین آب موجود تاثیر بگذارند.
تنش آبی، رقابت بر سر منابع آب محلی را به دنبال دارد. هرچه شکاف بین عرضه و تقاضا کمتر باشد، یک مکان در برابر کمبود آب آسیبپذیرتر است. کشوری که با تنش شدید آب مواجه است به این معنی خواهد بود که حداقل ۸۰ درصد از آب موجود خود را استفاده میکند و تنش زیاد آب به این معنی است که ۴۰ درصد از آب خود را برداشت میکند. تنش آبی بدون انجام اقدامات عاجل مانند سرمایهگذاری در زیرساختهای آب و مدیریت بهتر آب همچنان بدتر خواهد شد.
کدام کشورها با بدترین تنش آبی مواجه هستند؟
این گزارش میافزاید ۲۵ کشور در حال حاضر سالانه در معرض تنش آبی بسیار بالایی قرار دارند، به این معنی که بیش از ۸۰ درصد از منابع آب تجدیدپذیر خود را برای آبیاری، دامداری، صنعت و نیازهای خانگی استفاده میکنند. حتی یک خشکسالی کوتاهمدت، این مناطق را در معرض خطر اتمام آب قرار میدهد و گاهی اوقات دولتها را وادار به بستن شیرهای آب میکند. از جمله این کشورها عبارت از ایران، هند، کویت، عراق، اردن و عربستان است.
شش کشور با بیشترین تنش آبی عبارت از بحرین، قبرس، کویت، لبنان، عمان و قطر هستند. تنش آبی در این کشورها عمدتا ناشی از کمبود عرضه، همراه با تقاضای مصارف خانگی، کشاورزی و صنعتی است.
مناطقی که با بیشترین تنش آبی روبهرو هستند نیز عبارت از خاورمیانه و شمال آفریقا هستند که ۸۳ درصد جمعیت آنها در معرض تنش آبی بسیار بالایی قرار دارند و همچنین آسیای جنوبی که ۷۴ درصد جمعیت در معرض چنین وضعیتی هستند.
وضعیت در آستانه بدتر شدن است
این موسسه بینالمللی پیشبینی کرده تا سال ۲۰۵۰، یک میلیارد نفر دیگر از جمعیت جهان با تنش آبی بسیار بالا روبهرو شوند. پیشبینی میشود تقاضای جهانی آب تا سال ۲۰۵۰ بین ۲۰ تا ۲۵ درصد افزایش یابد. در خاورمیانه و شمال آفریقا ۱۰۰ درصد جمعیت تا سال ۲۰۵۰ با تنش آبی بسیار بالایی روبهرو خواهند شد. این مشکل نه فقط برای مصرفکنندگان و صنایع وابسته به آب، بلکه برای ثبات سیاسی نیز تهدید آفرین است.
در ایران، دههها مدیریت ضعیف آب و استفاده از آبهای ناپایدار برای کشاورزی، در حال حاضر باعث تشدید مشکلات شده است.
تقاضای آب در آفریقا در حال انفجار است
بزرگترین تغییر در تقاضای آب تا سال ۲۰۵۰ در کشورهای جنوب صحرای آفریقا رخ خواهد داد. در حالی که اکثر کشورهای جنوب صحرای آفریقا در حال حاضر با تنش آبی شدید مواجه نیستند، تقاضای آب در آنجا سریعتر از هر منطقه دیگری در جهان در حال رشد است. انتظار میرود تا سال ۲۰۵۰، تقاضای آب در کشورهای جنوب صحرای آفریقا ۱۶۳ درصد افزایش یابد. این افزایش در مصرف آب که عمدتا برای آبیاری و تامین آب خانگی پیشبینی میشود، میتواند رشد اقتصادی عمدهای را در آفریقا ایجاد کند. با این حال، استفاده ناکارآمد از آب و مدیریت ناپایدار آب همچنین تهدید میکند که تولید ناخالص داخلی منطقه را ۶ درصد کاهش دهد.
در همین حال، تقاضای آب در کشورهای ثروتمندتر در آمریکای شمالی و اروپا ثابت مانده است. سرمایهگذاری در زمینه بهرهوری مصرف آب به کاهش مصرف آب در کشورهای با درآمد بالا کمک کرده است.
تنش آبی میتواند اقتصادها را به طور عمده مختل کند
افزایش تنش آبی، رشد اقتصادی کشورها و همچنین امنیت غذایی جهان را تهدید میکند. طبق دادههای موجود، ۳۱ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی تا سال ۲۰۵۰ در معرض تنش آبی شدید قرار خواهد گرفت. کمبود آب میتواند منجر به توقف تولید صنعتی، قطع برق و کاهش تولید کشاورزی شود مانند موردی که در هند مشاهده شد. در این کشور کمبود آب برای خنک کردن نیروگاههای حرارتی بین سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ منجر به توقف تولید ۸.۲ تراوات ساعت برق شد که میتوانست انرژی ۱.۵ میلیون خانوار هندی را تا ۵ سال تامین کند.
بررسیها نشان میدهد عدم اجرای سیاستهای مناسب برای مدیریت آب میتواند منجر به کاهش تولید ناخالص داخلی ۷ تا ۱۲ درصدی در هند، چین و آسیای مرکزی و ۶ درصد در بیشتر نقاط آفریقا تا سال ۲۰۵۰ شود.
امنیت غذایی جهانی نیز در معرض خطر است. در حال حاضر، ۶۰ درصد از کشاورزی آبی جهان با تنش آبی بسیار بالایی به ویژه در زمینه تولید نیشکر، گندم، برنج و ذرت مواجه است. این در حالی است که برای تغذیه ۱۰ میلیارد نفر که پیشبینی میشود تا سال ۲۰۵۰ جمعیت جهان را تشکیل دهند باید تولید کالری در جهان، ۵۶ درصد افزایش یابد (نسبت به سال ۲۰۱۰).
مدیریت بهتر برای آیندهای با امنیت آبی
درک وضعیت عرضه و تقاضای آب در جهان خوب است اما تنش آبی لزوما منجر به بحران آب نمیشود. به عنوان مثال مکانهایی مانند سنگاپور و شهر لاس وگاس ایالات متحده ثابت میکنند که جوامع میتوانند حتی در کمآبترین شرایط نیز با به کارگیری تکنیکهایی مانند حذف علفهای تشنه آب، نمکزدایی و تصفیه و استفاده مجدد از فاضلاب رشد کنند. در واقع تحقیقات نشان میدهد که حل چالشهای جهانی آب ارزانتر از آن چیزی است که فکر میکنید و از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۳۰ روزانه با صرف یک درصد از تولید ناخالص داخلی می توان مشکل کمبود آب را حل کرد. آنچه که لازم است، اراده سیاسی و حمایت مالی برای تحقق این راهحلهای مقرون به صرفه است.
چند راه کلیدی برای بهبود مدیریت آب و کاهش تنش آبی
کشورها میتوانند مدیریت آب خود را بهبود بخشند، بهرهوری آب را در کشاورزی تشویق کنند و زیرساختهای آبی خود را تقویت سازند. حفاظت و احیای تالابها، جنگلها میتواند کیفیت آب را بهبود بخشد و در برابر خشکسالی و سیل تابآوری ایجاد کند.
بانکهای توسعه بینالمللی و سایر وامدهندگان باید برنامههای استراتژیک تسویه بدهی، مانند مبادله بدهی در ازای طبیعت یا تسویه بدهی در ازای تعهد به سرمایهگذاری در تنوع زیستی یا زیرساختهای تابآور، مانند احیای جنگلهای حرا یا حفاظت از تالابها را در نظر بگیرند.
سیاستگذاران در کشورهای دچار تنش آبی باید منابع انرژی تجدیدپذیر در مصرف آب مانند انرژی خورشیدی و باد را در اولویت قرار دهند تا از قطعی برق ناشی از کمبود آب جلوگیری شود. شهرها باید برنامههای عملیاتی تابآوری آب شهری را تدوین کنند. تصفیه و استفاده مجدد از فاضلاب همچنین میتواند منابع آب جدیدی برای شهرها ایجاد کند.
کشاورزان باید از شیوههای آبرسانی کارآمدتر استفاده کنند، به محصولات کممصرف روی بیاورند و روشهایی مانند آبیاری بارانی یا قطرهای به جای غرقاب کردن مزارع را برگزینند. همه از دولتها گرفته تا جوامع، باید برای ساختن آیندهای امن از نظر آب گام بردارند. آمارها ممکن است دلهرهآور باشند اما با مدیریت صحیح، هر کشوری میتواند از تبدیل شدن تنش آبی به بحران آب جلوگیری کند.