چرا برخی مسیرهای ترانزیتی ایران برای صاحبان کالا جذاب نیست؟

اقتصاد معاصر-سهیل مصباح، کارشناس ترانزیت؛ در حمل و نقل بین المللی، پلمپ کانتینر برای جلوگیری از دخل و تصرف در کانتینر و کالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این وسیله مانع از باز شدن درب بیرونی کانتینر می‌شود و با گشودن آن، شماره پلمپ باید تعویض شود، پلمپ تعویض شده، نشانه باز شدن کانتینر است که با مسئولیت و نظارت گمرک، کالا بازرسی شده است، بنابراین عوض شدن پلمپ کانتینر احتمال دخل و تصرف در کالا را بالا می‌برد که دلخواه بازرگانان نیست.

امروزه در کریدورهای بین المللی، مانند کریدور میانی، سعی دارند با اتصال الکترونیکی گمرکات کشور‌ها، اطلاعات را به راحتی میان خود رد و بدل کنند، این مبادله اطلاعات منجر به ایجاد اعتماد به پلمپ کشور محل بارگیری می‌شود، در نتیجه پلمپ در مرزها و قلمرو کشورهای حاضر در یک کریدور کمتر باز می‌شود و طبیعتا زمان ترانزیت آن مسیرها کاهش و از طرفی امنیت کالا افزایش می‌یابد.

در ایران، بازکردن پلمپ و بازرسی بار‌های ترانزیتی به امری بدیهی و معمول تبدیل شده است، به طوری که آمار و ارقام فک پلمپ در بارهای ترانزیتی که از مسیر ایران عبور می‌کنند نسبت به کشورهایی مانند ترکیه بسیار بالا است.

مسئولان و تصمیم‌سازان در این مسئله معتقدند هدف از این بازرسی‌ها، کاهش دادن قاچاق کالا در کشور است، مشاهدات نشان می‌دهد که آمار و ارقام کشف بار قاچاق از کامیون‌های ایرانی در گمرکات ورودی کشورهای همسایه بسیار بالا است. سوالی که مطرح می‌شود این خواهد بود که چرا با وجود این همه سخت‌گیری، امکان کشف قاچاق در گمرکات کشور وجود ندارد، اما کشورهای همسایه این موارد را به آسانی کشف می‌کنند؟

یکی از عواملی که کارشناسان گمرک مطرح می‌کنند، استفاده از تجهیزات به روز توسط کشور‌های همسایه ایران است، به عنوان مثال نوع و کارکرد دستگاه‌های ایکس‌ری در این کشور‌ها منجر به کاهش ارزیابی فیزیکی شده و در عین حال امکان کشف قاچاق را افزایش داده است، این در حالی است که ایکس‌ری‌هایی که در گمرکات ایران به کار برده می‌شوند دارای مشکلات فنی جدی هستند.

این موضوع منجر به افزایش ارزیابی فیزیکی در گمرکات ایران شده است، در حالی که گمرک در همه مبادی دارای نیروی انسانی کافی و متخصص برای ارزیابی نبوده و در نتیجه احتمال قاچاق کالا افزایش می‌یابد.

در کنار آنکه با فک پلمپ بارهای ترانزیتی، زمان عبور کالا از مسیر افزایش یافته، احتمال دخل و تصرف در کالا افزایش یافته و همچنین برای صاحبان کالا ایجاد ناامنی می‌شود، این قبیل تصمیمات در بلندمدت مطلوبیت مسیر ایران را کاهش داده و آن را از کریدورهای بین‌المللی خارج خواهد کرد.

بنابراین اگر جمهوری اسلامی ایران می‌خواهد در کریدورهای بین‌‌المللی نقش ایفا کند، باید نیازها و خواسته‌های تجار را درک و به آن عمل کند، یکی از این خواسته‌ها عدم دخل و تصرف در بارها است، باز کردن پلمپ مبداء و بازرسی فیزیکی در آن با این خواسته تعارض دارد، پس کاهش دادن و هدفمند‌ کردن بازرسی‌های فیزیکی می‌تواند به جذابیت مسیر ایران کمک کند.